Eğin dedikleri küçük bir şehir
Ana ben cahilim çekemem kahır
Yediğim içtiğim ağuyla zehir
Engel yavrum engel canım Eğin’li misin?
Sılaya gelmeye yavrum yeminli misin?
Erzincan’ın gözde ilçelerinden biri olan Kemaliye diğer ismiyle Eğin, tarihi, doğasıyla mutlaka gezilip görülmesi gereken özel yerlerden biridir.
İlçe, Romalılar tarafından 4’ncü yüzyıldan sonra ele geçirilmiş olup daha sonra Türklerin Anadolu’ya girişleriyle birlikte Selçuklular, İlhanlılar ve Akkoyunluların’da hâkimiyetin de kalmıştır. Çelebi Mehmet döneminde ise, Osmanlı topraklarına katılmıştır. Bu tarihten sonra, yöreye sırt anlamına gelen “Eğin” adı verilmiştir. 1922 yılında Mustafa Kemal Atatürk’ten esinlenerek, Kemaliye olarak değiştirilmiştir.
Kemaliye, çevresinde çok sert karasal iklimin yaşanmasına karşın, fiziki durumu sebebiyle oldukça ılıman bir ekolojik yapıya sahip olup yer yer Akdeniz iklimi özelliklerini taşır. Bölgede birçok bitki ve hayvan türü, düşük rakımdan yükseklere doğru yerleşerek, çok zengin bir biyo-çeşitliliği oluşturmuştur.
Bölge halkı geçimini tarımdan çok, meyvecilik alanında sağlamaktadır. Bölgede, ceviz, elma ve dut yetiştirilir. Kurutulmuş “Eğin dutu ve pekmezi” yörenin meşhur lezzetlerindendir. Bal konusunda da, yörede etkin üretim söz konusudur. Keban baraj gölünde, tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır.
Kemaliye denilince, güzel halıları akla gelir. İlçede, her yıl “Halı Festivali” düzenlenmektedir. Eğin halısını, diğer halılardan ayıran en büyük özelliği atkı ipliğinin mavi boyalı olmasıdır. Ayrıca, kenar püskülleri, aynen saç örgüsü gibidir.
Özellikle kültürel ve folklorik olarak kendine has yapısı olan yörenin mutfağı da oldukça fazla lezzete ev sahipliği yapmaktadır. Kemaliye denildiğinde akla ilk başta lök tatlısı gelmektedir. Bal, ceviz ve duttan yapılan bu leziz tatlının mutlaka tadına bakmalısınız. Kemaliye’yi gezen ve ziyaret eden herkesin hoşuna giden tatlının yanı sıra birçok yerel lezzet de bulunmaktadır. Bunların bazıları, göden, çılbır, sırın, hışik yahnisi, çökelek piyazı ve kenger kavurmasıdır. Kemaliye yöresinden hediyelik Eğin halısı ve yöreye has “eğin dut pekmezi” satın alabilirsiniz.
Bölgede birçok gezilecek yer bulunmaktadır. İlk durağımız, ilçe merkezinde bulunan Erzincan Kemaliye Atatürk Kültür Merkezi. Yapılış tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte yaklaşık 100 yıllık olduğu düşünülmektedir. Bir süre ilkokul ve daha sonra ise ortaokul olarak hizmet vermiştir. Duvarlardan taşan çatının, saçak altlarında bulunan ahşap süslemeler, binaya estetik bir görünüm kazandırmaktadır. 2000 yılında, bina yenilenmiştir. Bu çalışmalarda, binanın iç yerleşimi ise, Kemaliye halkı tarafından sağlanan fonlardan yapılmış ve yapı 2001 yılında Kültür Merkezi olarak hizmete açılmıştır. Günümüzde, burada çeşitli konser, tiyatro, konferans ve sinevizyon gösterileri yapılmaktadır.
İkinci durağımız, Erzincan Kemaliye Müzesiydi. Yapılış tarihi bilinmemekle birlikte, burada yıllarca, meşhur “eğin halısı” dokunmuştur. Binanın alt katı: uzunca süre cezaevi olarak kullanılmıştır. 1999 yılında ise, yine Kemaliyeliler tarafından sağlanan kaynaklarla, yapı restore edilmiştir. En alt katta halıcılık atölyesi kurulmuş, orta katın girişindeki bölüm ise, fasıl ve folklör gösterileri için tahsis edilmiştir. Orta katın girişini takiben, büyük salon ve ara holler ise, Etnografik eşyaların sergilendiği Etnografya Müzesi olarak kullanılmaktadır. Burada, yaklaşık 600 civarında eser sergileniyor. Üçüncü durağımız, Erzincan Kemaliye Taş Yol. Bu yol 1949 yılında yapılmaya başlanmış 2002 yılında hizmete açılmıştır.
İlçe merkezine bağlı, 40 km. uzaklıktaki Ocak köyünde bulunan Ali Gürer Özel Müzesi ziyaret edilesi yerlerden birisidir. Müzede 338 eser sergileniyor. Müzenin açık hava bölümünde görebilecekleriniz ise Atatürk büstü, Türk büyüklerinin kabartmalı resimleri, harman makinesi, kağnı arabası ve tarihi taşlar. Müzenin ikinci katında ise kütüphane var.
Köyde ayrıca Hıdır Abdal Sultan Türbesi bulunuyor.
Erzincan Kemaliye Kadı Gölü olarak geçen bembeyaz köpüklü debisi güçlü bu kaynak suyu bölgeye can suyu olmaktadır. Tüm ilçenin içme suyunu karşılar ve aynı zamanda, bağ ve bahçelerin sulanmasını da sağlar. İlçe merkezinde, Kadı Gölü üzerinde bulunan birçok su değirmeni, günümüzde restore edilmiştir.
Kadı Gölü kıyısında bulunan Orta Camisinin kubbesi muhteşemdir. Kitabesi olmadığı için yapılış tarihi ve yaptıran bilinmemektedir. Ancak 17 veya 18’nci yüzyılda yaptırıldığı düşünülmektedir.
Kemaliye ilçesinde, dünyanın ikinci büyük kanyonu olarak bilinen Karanlık Kanyon bulunmaktadır. Kanyon ve Taş Yol muhteşem bir tabiat güzelliği sunuyor. Kanyonun uzunluğu: yaklaşık 9 km. olup Fırat nehri, kanyon içinde kıvrılarak akar gider. Kanyonun hemen yanlarında ise, yükseklikleri 800 metreye kadar ulaşan heybetiyle göz dolduran kayalar bir duvar gibi göğe doğru yükselir.
Kanyonda yaklaşık 2 saat süren tekne turları yapılabiliyor. Kayalarda yabani dağ keçilerini izlemeniz mümkün. Kanyon bitimindeki Karpuz Kaldıran mesire yerinde, muhteşem doğanın ve tertemiz havanın güzelliği yaşanıyor. Karanlık kanyon bölgesinde, ayrıca rafting, kano, jet ski ve bot safari şeklinde doğa sporları yapılabilir. Güzel doğa fotoğrafları çekilebilir.
1957 yılında yapılan Başpınar Köprüsü Keban barajının yapılmasından sonra, su tutulması sonucu, sular altında kalmıştır. Mahalli kaynaklar ile 1993 yılında bir köprü yapılması planlandı. Kemaliye halkından toplanan bağışlar ile devlet-vatandaş işbirliği ile 24 köyün ulaşımını sağlayacak köprü inşaatı, 1997 yılında tamamlandı. Bu köprü, merhum vali Recep Yazıcıoğlu’nun büyük çabaları ile yaptırılmıştır. Hatta bu çabalar bir televizyon dizisi olarak da gündeme gelmiştir.
Doğu Anadolu gezinizde, Karanlık Kanyonu, Hıdır Sultan Abdal Ocağını ve Türbesini, Kadı Gölünü, Fırat Nehrini, Munzur Irmağını ve nice güzellikleri görmek istiyorsanız mutlaka Kemaliye’yi gezi listenize ilave etmelisiniz.İyi seyahatler diliyorum.
Şifanur Özçelik ŞİRİN
